Արեւելյան գործընկերության քաղաքացիական հասարակության ֆորումի ղեկավար կոմիտեի համանախագահների հայտարարությունը Լաչինի միջանցքում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ

23 դեկտեմբեր 2022թ., Բրյուսել

Ավելի քան մեկ շաբաթ Լաչինի միջանցքում իրավիճակը շարունակում է մնալ ծայրահեղ լարված և բարդ։ Ադրբեջանի մի խումբ քաղաքացիներ, ովքեր իրենց կոչում են բնապահպան ակտիվիստ, փակել են Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոճանապարհը՝ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի և արտաքին աշխարհի հետ կապող միակ ճանապարհը։ Անցած օրերի ընթացքում Ադրբեջանի իշխանությունների հայտարարությունները, ինչպես նաև «ակտիվիստների» գործունեությունն ակնհայտ դարձրեցին, որ Ալիևի վարչակարգի նախաձեռնած այսպես կոչված «էկոլոգիական ակցիան» որևէ առնչություն չունի էկոլոգիական խնդիրների հետ։ Նշված միջանցքը Լեռնային Ղարաբաղի հայերի համար կենսականորեն կարևոր միակ կապն է, քանի որ Ադրբեջանի Քելբաջարի շրջանով անցնող այլընտրանքային Մարդակերտ-Վարդենիս ճանապարհը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո արգելափակվել է ադրբեջանական զորքերի կողմից՝ ինչպես մինչ այդ փակվել է օդային հաղորդակցությունը: Ինչպես բազմիցս նշվել է Իլհամ Ալիևի կողմից, ցանկցած ինքնաթիռ, լինի դա ռազմական, թե քաղաքացիական, որը Հայաստանից մեկնում է Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաք Ստեփանակերտ, կխոցվի Ադրբեջանի հակաօդային պաշտպանության ուժերի կողմից։

Չնայած ամբողջ աշխարհում աճող մտահոգություններին և միջազգային հանրության ներկայացուցիչների հայտարարություններին, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ը, ԵՄ-ն, ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան, Կանադան, Նիդեռլանդները, Լիտվան, Էստոնիան, Հունաստանը, Կիպրոսը և շատ ուրիշներ, ինչպես նաև միջազգային մարդասիրական և կադրային կազմակերպությունները, Ալիևը շարունակում է շրջափակումը, ինչը Ադրբեջանի հակաժողովրդավարական և անմարդկային վարչակարգի էության վառ օրինակ է։ Այն փաստը, որ գազատարը, որը նույնպես արգելափակվել էր ադրբեջանական կողմից, վերջնականապես բացվել է միջազգային ճնշման արդյունքում, վկայում է այն մասին, որ գործողությունը Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը վախեցնելու և բանակցությունների ընթացքում հայկական կողմին շանտաժի ենթարկելու նպատակ է հետապնդում:

Սա Ալիևի և նրա վարչակարգի նման պահվածքի միակ դեպքը չէ. գազատարի շրջափակումը 2022 թվականի սկզբին, ռազմագերիներին ազատ արձակելուց և բանակցություններում նրանց որպես պատանդ չօգտագործելուց հրաժարումը, ինչպես նաև Հայաստանի տարածքներից իր զորքերը հետ կանչել հրաժարումը, չնայած միջազգային հանրության կոչերին ու մտահոգություններին, վարչակարգի վարքագծի ողջ տրամաբանության հստակ պատկերն են։

Ցավոք, Լաչինի միջանցքի շրջափակումն արդեն իսկ ծանր հետեւանքներ է առաջացնում Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ 120 հազար հայերի համար։ Գազի, պաշարների, դեղորայքի պակասը հայության բնականոն կյանքը վերածում է շրջափակման պայմաններում գոյապայքարի։ Դեկտեմբերի 19-ին ծանր վիճակում գտնվող հիվանդին անհրաժեշտ բուժօգնության համար Երևան տեղափոխելու անհնարինությունը պատճառ դարձավ նրա մահվան։ Ինչպես հայտնում են չճանաչված հանրապետության իշխանությունները, կան նաև ծայրահեղ ծանր հիվանդներ, ովքեր կարիք ունեն համապատասխան բուժօգնության, այդ թվում՝ երեխաներ, որոնք դեռ պետք է տեղափոխվեն Երևան։

Նկարագրված իրավիճակը ցույց է տալիս, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը սպառնացող վտանգը գոյաբանական է, գործողությունները ծրագրված են Ադրբեջանի քաղաքական ռեժիմի կողմից և անհրաժեշտ է համախմբված ջանքեր՝ ապահովելու Լեռնային Ղարաբաղի հայերի անվտանգությունը:

ԱլԳ ՔՀՖ Ղեկավար կոմիտեի համանախագահները հանդես են գալիս հետևյալ կոչերով.

Ադրբեջանի իշխանություններին.

• Անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը և ապագայում ձեռնպահ մնալ Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապող տրանսպորտային և էներգետիկ հաղորդակցության գործունեությունը խաթարելուն ուղղված գործողություններից, ինչը կարող է վերջինում հումանիտար աղետի պատճառ դառնալ.
• Դադարեցնել Լեռնային Ղարաբաղի հայության և Հայաստանի նկատմամբ ատելության և ուժի սպառնալիքների հռետորաբանությունը, լուծել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հետ կապված բոլոր խնդիրները բացառապես խաղաղ մեթոդներով, Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունների հետ բանակցությունների միջոցով, միջազգային միջնորդների աջակցությամբ.
• Ազատ արձակել բոլոր հայ ռազմագերիներին և այլ պահվող անձանց, ինչպես նշված է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հռչակագրում.
• Հայաստանի տարածքից դուրս բերել ադրբեջանական զորքերը, ինչը զգալիորեն կթուլացնի իրավիճակը Հայաստանի ադրբեջանական սահմանին.
• Աջակցել Ադրբեջանի քաղաքացիական հասարակության գործունեությանը Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի իր գործընկերների հետ երկխոսության հաստատման գործում՝ տարածաշրջանում փոխադարձ վստահության և երկարաժամկետ խաղաղության համար պայմանների շուտափույթ հաստատման համար.
• Սկսել ադրբեջանցի զինծառայողների կողմից կատարված ռազմական հանցագործությունների հետաքննությունը ինչպես 2020 թվականի պատերազմի, այնպես էլ այս տարվա սեպտեմբերի 12-14-ի էսկալացիայի ժամանակ, այդ թվում՝ տեսանկարահանվածները.
• Շարունակել բանակցությունները Պրահայի ձևաչափի շրջանակներում խաղաղության պայմանագրի կնքման համար։

Հայաստանի իշխանություններին.

• Շարունակել հայ զինծառայողների կողմից կատարված ռազմական հանցագործությունների հետաքննությունը ինչպես 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ, այնպես էլ այս տարվա սեպտեմբերի 12-14-ի սրման ժամանակ, ներառյալ տեսագրություններով նկարահանվածները։
• Աջակցել Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության գործունեությանը՝ Ադրբեջանում իր գործընկերների հետ երկխոսություն հաստատելու, տարածաշրջանում փոխվստահության եւ երկարաժամկետ խաղաղության համար պայմանների շուտափույթ հաստատման համար։

 ԵՄ ղեկավարությանը.

• Սկսել անմիջական փոխգործակցություն Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների, ներառյալ բնապահպանական կազմակերպությունների հետ՝ Լեռնային Ղարաբաղի հանքարդյունաբերական ձեռնարկություններում իրավիճակի միջազգային մոնիտորինգի նպատակով.
• Օգտագործել Ադրբեջանի և Հայաստանի իշխանությունների վրա ազդեցությունը՝ հասնելու ռուսական «խաղաղապահ ուժերի» փոխարինմանը ԵԱՀԿ միջազգային խաղաղապահ ուժերով, որոնք կունենան ՄԱԿ-ի մանդատ.
• Ընդլայնել ԵՄ քաղաքացիական դիտորդների դիտորդական առաքելությունը Հայաստանում՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին, ավելացնել դրա թվաքանակը և ամրապնդել դրա տեխնիկական հնարավորությունները։ Ադրբեջանի իշխանությունների հետ բանակցությունների միջոցով՝ համաձայնության հասնել նմանատիպ առաքելություն տեղակայելու վերաբերյալ նաև Ադրբեջանում՝ Հայաստանի հետ սահմանին.
• Օգտագործել Ադրբեջանի վրա ունեցած ազդեցությունը՝ վերսկսելու բանակցությունները Պրահայի ձևաչափի շրջանակներում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման համար, ինչից հրաժարվել է Ալիևը։

 Արևելյան գործընկերության Քաղաքացիական հասարակության ֆորումի Ղեկավար կոմիտեի